ЭМИ ГЕРСТЛЭР : Сексийн өмнөх залбирал

Энэ хэдэн мөрийг уншихад

Үхлийн тухай  хүнд бодлоос магад сатаарна

Гэхдээ бидэнд шагнасан бүхэн зээлдмэл байдгийг

Хэн мартаж чадах билээ. Ямартай ч гэсэн

Өдөр хоног ээлэилж, агшмал анхаарал минь тэлж

Гариг ертөнц тойрон эргэлдэж, түүн дотор амьдралын зүрх цохилно

Бэлгэс, элэг хайш яаш хэдэн үс

Чинэрсэн маханд хоригдсон сэтгэл

Дур хүсэл болоод амьсгаадах тоо болгоныг

Махан биес өршөөх болтугай. Тэр үнэрийг бас

Гадаадын зочид буудалд өнгөрүүлсэн урт шөнүүд

Үрс олшрохын шинж. Тоосонд дарагдан хэвтэгсэд

Бидний дэггүй үйлийг шоол эсвэл дуугүй хэвт,

Бидний хагас биес бүтэн болж нийлнэ.

Аль болох олон удаа орондоо орж бас орноосоо босно

Сарны гэрэлд тагтан дээр зогсох түүнийг

Гэрэлт цохууд тойрон ниснэ

Ганц энэ мөч л бодит юм. Ганц тэр бүсгүй. Ганцхан би

Орчуулсан Г.Дэлгэрмаа

Их Петр хаан Чингисийн угсааны Монгол гаралтай -- “Оросуудыг сайн ухвал татаар л гарна” - ТАТАРО-МОНГОЛЫ

TАТААР - МОНГОЛ

ТАТАРО-МОНГОЛЬСКОЕ ИГО НА РУСИ

Дэлхий дээр 6,8 сая Татаарчууд байдаг бөгөөд Орос улсад 5,554,601, Узбекстанд 324,080, Казакстанд 261,000, Тажикстанд 97,000, Украйнд 69,000, Туркменистанд 60,000, Киргизстанд 52,000 хүн амьдарч байна. Тэд Татар, Орос хэлтэй, ихэвчлэн Сүннит, Исламын шашин шүтнэ. Татаарчууд бол Монголын өргөн уудам тал нутгаар мал маллан бага сага тариалан эрхлэн амьдарч байсан эртний Монгол аймаг юм. Татаарыг Дунху (Зүүн ху)-гаас гаралтай гэдэг. Татарын нутаг дэвсгэр харьцангуй уудам, хүн ам олон бөгөөд аж ахуй нь хөгжсөн байсан учир нэгэн үе нилээн хүчирхэг аймаг байв. Рашид-Ад-Диний “Судрын чуулган” зохиолд татааруудыг “долоон түмэн өрхтэй” гэж бичээд “Tituqliut” гэж тэмдэглэсэн буй. Энэ нь Татаарын нэгэн алдартай аймгийн нэр бололтой. 732 онд босгосон Түрэгийн Культегиний хөшөөний бичээсэнд татарыг “Татаар”, хятад бичээсэнд нь “Дадан” гэж тус тус нэрлэж тэмдэглэсэн байна. Татаар нарын нэр түүхэнд анх удаа тэмдэглэгдэн орсон нь чухам энэ болно.

Залуу зохиолчид ахмад Ардын уран зохиолчид хүндэтгэл үзүүллээ

Монголын “Залуу зохиолчдын холбоо” /МЗЗХ/-ноос өчигдөр Ардын уран зохиолч /АУЗ/ Бөхийн Баастад сар шинийн баярыг угтан хүндэтгэл үзүүлж, өөрсдийн буюу шинэ мянганы яруу найдагчдын ном, бүтээлийн дээжийг өргөн барьлаа. Хүндэтгэл үзүүлэх ёслолын ажиллагаанд залуу зохиолч, яруу найрагчдын төлөөлөл болж М.Наранболд, С.Баттулга, Т.Дарханхөвсгөл, Э.Энхболд нар оролцсон юм.
Тэд шинэ мянганы, яруу найрагчдын “Нэн шинэ үеийн яруу найраг” анатологи, О.Цэнд-Аюушийн “Гунигт аяз”, Т.Дарханхөвсгөлийн “Сэтгэлээс цааш”, Э.Гантулгын “Тээр тэнд” яруу найргын,  С.Баттулгын “Ур модны зүүд” үгүүллэгийн зэрэг 30 шахам номыг ахмад зохиолид барив. Ахмад зохиолч тэдэнд хандаж “Монголын зохиолчдын ахмад, дунд, залуу үеийг холбосон ажил дутагдаж байгааг залуу зохиолчид хөндөж буй нь маш зөв.
Та бүхний уран бүтээлд амжилт хүсч, хамтран ажиллах болно” хэмээн урам хайрлалаа. Тэрбээр өдгөө 92 нас хүрч байгаа бөгөөд МЗЭ үүсэн байгуулагдсанаас даруй найм ах ажээ. Мөн АУЗ-дын хамгийн ахмад нь юм байна. МЗЗХ-ны залуу зохиолчид цаашид ч АУЗ-дод хүндэтгэл үзүүлж, оюутан залуучуудын дунд утга зохиолын дугуйлан хичээллүүлэх, нийт зохиолчдын дунд хэлэлцүүлэг өрнүүлэх зэрэг олон ажил төлөвлөжээ. Мөн энэ холбооноос нийт зохиолчдод хандсан сонордуулгыг саяхан хэвлэл мэдээллээр дамжуулан хүргэсэн байна.

Г.НЯМСҮРЭН

Үзэсгэлэнт бүсгүйн урхи үхлийн аюулд хөтөлнө

Эрчүүд үргэлж л бүсгүй хүний гоо үзэсгэлэнгийн үнэнч шүтэн бишрэгч байсаар ирсэн. Гоо төрх, ялдам аашаараа эрчүүдийн сэтгэлийг татаж, бүхий л хүслээ биелүүлж чадсан бүсгүй олон. Тэдний дунд хэний ч санаанд багтамгүй аймшигт хүслээрээ түүхийн хуудсыг цусаар будсан хорон санаатан ч бий. Ийм бүсгүйн арганд орсон эрчүүд түүнийг “там”, “чөтгөр”, “цус сорогч” хэмээн янз янзаар л нэрлэж, үзэсгэлэнт бүсгүйн урхи үхлийн хор гэдгийг хүлээн зөвшөөрчээ. Тэгвэл үзэсгэлэнтэй хэрнээ хамгийн хэрцгий бүсгүйчүүдийн түүхээс танд сонирхуулья. Магад энд өгүүлсэн бүхэн аман яриа, домог байж болох юм.

Соломоны дуунуудын дуун.

Сүйт бүсгүй 2 Амныхаа үнсэлтээрээ тэр намайг үнсэг! Учир нь чиний хайр дарснаас ч илүү. 3 Чиний тос тааламжтай анхилуун үнэртэй бөгөөд чиний нэр асгагдсан тос мэт тул охид чамд дурлана. 4 Өөр уруутаа намайг татаач, хамтдаа бид гүйцгээе! Намайг хаан өөрийн танхимуудад авчрав. Найзууд

Бид чамаар бахдан, баярлаж, Хайрыг чинь дарснаас илүү өргөмжилнө. Тэдний чамайг хайрладаг нь зөв аж. Сүйт бүсгүй

Г.Баяр: Дууны үг бол хураангуйлсан роман

Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ч.Бат-Эрдэнийн дуулсан “Бурхан залуу нас”, С.Жавхлангийн  “Цагаан Овоо”, дуучин М.Төрмандахын “Ахдаа бичсэн захиа”, Ноён бондгорын “Дүү минь” гээд олон сайхан дууны шүлгийг яруу найрагч Г.Баяр тэрлэсэн юм билээ.

 

Хүмүүс дууг сайн мэддэг болж,дагаж дуулаад ирэхээрээ дуучныг нь гэхээс зохиогчийг төдийлөн мэддэггүй. Хэлж ирдэггүй зовлон бэрхшээлийг сэтгэлийн хат, агуу тэвчээрээр ялан дийлж яваа авьяас билэгт яруу найрагчтай уулзаж, “Бурхан залуу нас” дууных нь  түүхийг сонирхлоо.

 

 

-Энэхүү дуу хэрхэн бүтсэн талаар сонирхуулаач?

 

-Энэ дууны шүлгийг 2006 онд бичсэн юм. Би хүний залуу насыг их ахархан юм гэж боддог. Намрын сайхан налгар өдрүүд байдаг даа. Тийм нэгэн сайхан өдөр  “Дэрэн дороос үргээд ниссэн  Далиа нуусан тогорууч юм уу” гэдэг хоёр мөр шүлэг миний сэтгэлд орж ирсэн юм. Тэр жилийнхээ намар хөгжмийн зохиолч Ц.Дашзэвэг ахад ая зохиож өгөх санал тавьсан. Би хотод байнга байхгүй, хааяа орж ирдэг. Ихэвчлэн Архангайд байдаг учраас Дашзэвэг ахтай дөрвөн жил холбоо барьж чадаагүй юм. Гэтэл нэг өдөр радио сонсоод сууж байтал нэг л таньдаг дуу явдаг юм байна.

 

Сонсоод байсан чинь шүлэг нь сэтгэлд ойр. Дуу ч дууслаа. Мөн ч их бодсон доо. Гэтэл миний бичсэн шүлэг байдаг байгаа. Тухайн үед Ч.Бат-Эрдэнийн нэр хүнд  өсч байлаа. Их гайхсан. Тэгээд л бүр дөрвөн жилийн өмнө Дашзэвэг ахад өгснөө санасан. Энэ дууг П.Идэржавхлан бас дуулж байгаа. Тухайн үед хөл газарт хүрэхгүй л  баярлаж байлаа. Уулзсан хүн бүртээ “Ч.Бат-Эрдэнийн “Бурхан залуу нас” миний дуу шүү” гэж хэлээд л,  дуугаа утсандаа татаж аваад найз нартаа сонсгоод л.Их баярласан шүү. 

 

 

-Яруу найрагчид “Дууны шүлэг бичих хэцүү” гэж ярьдаг. Таны хувьд?

 

 

-Шүлэг гэдэг утгаараа төрөх шалтгаан нь адилхан л даа. Гэхдээ дууны шүлэг жижигхэн юмаар том санааг илэрхийлдэг болохоор хэцүү. Яруу найрагч Ш.Дулмаа гуайн “Дууны үг бол хураангуйлсан роман” гэж хэлсэн байдаг. Энэ бол үнэн. Дууны үг энгийн боловч үнэн байх ёстой. 

 

 

-Сайн шүлэг, аялгуу хоёрын нийлэм­жээр сайн дуу төрдөг. Тэр­хүү дууг сайн дуу­чин дуулж, олон түмэнд хүргэдэг. Тэгэхээр дуу бол хам­тын бүтээл юм?

 

 

-Дуу гурван жигүүртэй. Гурван биенээ олсон дуу л олонд хүрдэг. Хөгжмийн зохиолч, яруу найрагч, дуучин гээд энэ гурван жигүү­рээс нэг нь дутвал хэцүү л дээ. Миний бодлоор дуу амьтай байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, тэр дууг сонссон хүний сэтгэл ямар нэгэн байдлаар хөдөл­дөг байх ёстой.  Дууны шүлгийг гудамжны үгээр бичиж болохгүй. Дуу бол ариун цагаан зүйл. Тиймээс бүг­дэд сэтгэлийн таашаал өгдөг, уран тансаг үгтэй байх учиртай.

 

 

 

Б.Хадбаатар

 

2012 оны 11 сарын 02

Орос яруу найраг

Сергей Есенин 
 

 "Шаганэ" 
 
Шаганэ, миний Шаганэ минь ээ
Умар зүгээс ирсэн болоод ч тэр үү
Уудам талаа магтмаар байна
Шаргих тариа сартайд халиурна
Шаганэ, миний Шаганэ минь ээ
Умар зүгээс ирсэн болоод ч тэр үү
Утгах саран ямар том гээч
Тэргэл шар нутаг сайхан ч
Тэнүүн Райжны талыг гүйцэх үү
Умар зүгээс ирсэн болоод ч тэр үү
Уудам талаа магтмаар байна
Хонгор үс минь тарианаас гаралтай
Худал гэвэл хуруугаа ороож үзээрэй
Өвчнийг би огт мэдрэхгүй байна
Уудам талдаа л би сэтгэлээ нээмээр байна
Сартайд халиурах тариа нь шаргалтана
Шаргал үстэй минь жишээрэй
Сайхан чи минь хөөрөн баяс, инээ!
Сэтгэлийг минь харин битгий уяраа
Сартайд халиурах тариа нь шаргалтана
Шаганэ, миний Шаганэ минь ээ
Умарын нутагт хоцорсон нэг бүсгүй
Үйлийн үргүй чамтай адилхан
Үнэхээр тэр намайг хүсч байж мэднэ
Шаганэ, миний Шаганэ минь ээ

 Орчуулсан: Ж.Нэргүй