Tuesday, October 30, 2012

Эмили Дикинсоны шүлгүүд

 
Би хэн ч биш! Харин чи хэн бэ?
Чи бас хэн ч биш үү?
Хөөе, тэгвэл бид чинь адилхан байх нь. Чишш!
Хүмүүс дуулчихвал, биднийг ад үзнэ шүү.

Хэн нэгэн байх ямар гунигтай вэ!
Хүн зон гэгддэг цаад хөөрхийс чинь
Хүслэнт намаг руугаа өдөржин чамайг дуудах
Хөгийн мэлхийрхүү яасан ч түйтэй амьтад вэ!

Thursday, October 18, 2012

Шүүмж


Монголын топ яруу найрагчид



Олохнууд Д.Баярхүү хэмээгч эрхэм "Цаг төр" сэтгүүлд бичсэн нийтлэлдээ “Урлаг, утга зохиол нь хөгжиж байгаа орон сөнөдөг” хэмээн айлджээ. Тэр эрхмийнхээр бол, манай урлаг, утга зохиол маш сайн түвшинд хүрчихээд, чухам түүнээс болоод л төр засгийн эрхэнд байгаа нөхөд маань мангуурч, хамаг хөрс шороогоо сэндийчиж гол мөрдөө ширгээж, авлига шуналд автаж, ард түмнээ туйлдуулаад байгаа бололтой юм аа. “Хүн мэдэхгүй юмныхаа дайсан” гэж нэг айхтар голч үг бий. Урлаг, утга зохиолыг мэргэжлийн түвшин нь хардаг хүнд бол манай соёл урлаг улсаа сөнөөхөд хүртлээ айхтар хөгжсөн юм даанч байхгүй. Долоо хоног бүр нийтийн дууны шинэ хит гараад, орой бүр хошин шоу тоглогдоод, энд тэнд тайзны шүлэгчид концерт тоглоод байхаар Д.Баярхүү гуай урлагийн хөгжил оргилдоо хүрч байна гэж ойлгосон бололтой. Харамсалтай нь, доод масст зориулагдсан, мөнгөний шоу л олшроод байгаагаас биш, жинхэнэ урлаг маань ёстой л сөнөчихөөд байна. Тэгээд ч хэрэв зээ дээд урлаг маань хөгжиж байсан сан бол, юун улсынхаа нүүр царайг гутаах, харин ч сэндийлж хаясан газар шорооноос илүү Монголын нэрийг дэлхийд мандуулах байлаа.

 

Нийт урлагийнхаа хамтаар утга зохиол маань ч “нийтийн дуу”-ны түвшин рүү доошилсоор, сүүлдээ хэн хаана явааг ялгаж салгадаг ч хүнгүй болжээ. Үүнийг далимдуулаад зарим нэг нь (энэ удаад нэрийг нь дурдаад төвөг үү дээ):
- Би бол Нацагдорж, Явуухулан хоёрын дараа Монголдоо гуравдугаарт ордог яруу найрагч! хэмээн гадаадын судлаачдад өөрийгөө танилцуулж сурталчлахад хүрсэн байна. Бид уран зохиол огт хэрэггүй зүйл гэх маягийн юм номлож мэдэмхийрцгээсээр байгаад сүүлдээ ямар нэгэн сайн дурын шүлэгчид өөрийгөө ингэж цоллож болдог хэмжээнд хүртлээ манай утга зохиол дампуурчээ. Уг нь бид боломжийн яруу найрагтай, бас ч муугүй утга зохиолтой улс. Гэтэл хэн хэн гээч шилдэг яруу найрагчидтайгаа ярьж сурталчилдаггүйгээс, нэг мэдэхнээ, ганц ч олигтой шүлэг бичээгүй хүн Инжаннашитай эн зэрэгцчихсэн тууж явах янзтай.
Тамирчдыг дүгнэдэг шиг яруу найрагчдын чансаа гаргах нь ч юу юм бэ. гэхдээ хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй. Монголын “топ” хэмээн зарлаж болох, эх хэлнийхээ хөгжилд онцгой нөлөөлсөн яруу найрагчид манайд бий, бүтээлүүд нь ч нэгэнт олны хүртээл болоод удаж шүү дээ. Тиймээс энэ удаагийн Дэлхийн яруу найргийн өдрөөр Монголынхоо тэргүүн зэргийн найрагчдыг нэрлэмээр байна. Гэхдээ ямар үндэслэлээр ийм санал дэвшүү- лэхэд хүрснээ бага сага тайлбар- лах бодолтой буй тул, сонины нийтлэлийн зай багтаамжид хичнээн хүний нэр зохирч таарахыг басхүү харгалзъя.

 


Tuesday, October 16, 2012

Өгүүлэг

МЗЭ-ийн гишүүн. Залуу зохиолч Ñ.Áàòòóëãà

 “Зүрх цагаан”
 

 Ã¿éñýýð íîîðõîé ìóó îâîîõîéíõîî õàÿàíä èðýýä õàöàð äàãаñàí ãàøóóí íóëèìñàà õàíöóéãààðàà øóäðààä ãàçàð ñóóëàà. Õýíä èíãýòëýý èõ ãîìäñîíûãîî õ¿¿ ººðºº ÷ îéëãîñîíã¿é. Í¿ä õàðèóëæ áàéãààä àòãûí ÷èíýýõýí ìàõ ø¿¿ðýýä áóøóóõàí ãàðàõ ãýñýí ÷ áàðèãäàæ õàìàã ë ìóó ìóóõàéãààð äóóäóóëñàí áîëоõîîðîî
÷ òýãñýí ¿¿ á¿¿ ìýä. Îäîî ÿàõ âý? гýñýí ãàíöõàí áîäîë òàðõèíä ýðãýëäýíý. Õè÷íýýí áîäîîä ÷ îëèãòîé ñàíàà îëñîíã¿é. Äîîø òîíãîéí íóñàà øîðõèéòýë òàòàõ õ¿¿ãèéí ãàðò ÷èéãòýé á¿ëýýí ç¿éë õ¿ðõýä òîëãîéãîî äýýø ºðãºëºº. Ç¿ðõ öàãààí õàð æèíãýð õ¿¿ãèéí ñàéðòàé áÿöõàí áîð ãàðûã õýä äîëîîñíîî òóíãàëàã õ¿ðýí í¿äýýðýý ººäººñ íü øèðòýæ ñ¿¿ëýý øàðâàãíóóëíà. Õ¿¿ãèéí õàðö òýð äàðèó ñýðãýýä èðëýý.
Äîòîãø îðæ ýýæèéíõýý äýðãýä èðэõýä, ìýëýðñýí õàðöàà𠺺人ñ нь øèðòýæ óðóóëаа ¿ë ìýäýã ºìºëçүүлнэ. Ýíý õýä õîíîãò ýõèéíõ íü õàöàð õîíõîéæ öàðàé íü öààñ адил öîíõèãîð öàãààí áîëжээ. Õ¿¿ ýõèéíõýý õàðöíààñ өөрийн эрхгүй äàëüäàð÷, ñàíàà àëäñàíàà õºãëºðñºí íîâøèí äóíäààñ ýðñýí ç¿éëýý îëæ àâààä áóøóóõàí áóöàæ ãàðëàà. Òýíãýðèéí õàÿàíä áàðààí ¿¿ëñ õóðàëäàí öàõèëãààí öàõèëàæ õàðàãäàõàä áîðîîíîîñ óðüòàõààð ÿàðч ç¿ðõ öàãààí æèíãýðýý äóóäàæ äàãóóëñààð овоолîîñòîé ºíäºð õîãíû öààãóóð îðов…

Monday, October 15, 2012

Дэлхийн уран зохиол

Хорхе Луис Борхес : ХАГАЦААГЧ ЭМЭГЧИН


Эл түүхийг мянга найман зуун ерэн хэдэн оны үед Морон тойрогт өөрийн үхлээр нас барсан ах Кристианыхаа авсны дэргэд жаахан сэхээ орох үедээ Нильсенийхэний бага нь болох Эдуардо өөрөө ярьсан гэлцдэг (Үнэн худлыг магадлах аргагүй л дээ). Гэхдээ хэн нэг нь үүнийг эрт цагт нэгэн шөнө өөр хүнээс сонссон нь, тэр нь энэ тухай надад өгүүлсэн Сантьяго Дабовед дамжуулан ярьсан нь л гарцаагүй үнэн юм даг. Олон жилийн дараа би уг түүхийг мөнөөх үйл явдал болсон Турдерд ахин сонслоо. Тэгээд уран зохиолын маягт оруулан зарим хэрэггүй хэсгийг нь хасаад, сонссоноосоо аль болохуйц гажилгүй

Дэлхийн уран зохиол

 Аргентины зохиолч Хорхе Луис Борхес нь постмодерн зохиолын нэг эцэг гэгддэг бөгөөд насныхаа эцэст хараагүй болсноороо “ХХ зууны Хомер” гэж нэрлэгджээ 
та бүхэндээ энэ агуу зохиолчийн Медаль өгүүлгийг толилуулж байна. 


Хорхе Луис Борхес: Медаль


Би түлээчин хүн. Нэрээ хэлээд ч дэмий биз дээ. Төрсөн, мөдхөн дотор нь үхэх овоохой минь ойн захад байдаг юм. Энэ ой, бүхий л хуурай газрыг хүрээлэн байдаг тэнгис далайг хүртэл үргэлжилдэг, тэр тэнгисийн мандлаар минийх шиг овоохойнууд хөвж явдаг гэлцэх юм билээ. Хэн мэдэх вэ, ямар нүдээр харсан биш. Энэ ойн нөгөө талд ч гарч үзээгүй хүн шүү дээ, би . Бүр жаахан хөвгүүн байхад л, ах минь намайг албадаж байгаад, энэ ойн сүүлчийн модыг хүртэл хоёулаа хөрөөдөж дуусгана гэсэн тангараг өргүүлчихсэн юм. Ах минь нэгэнт нас барчихсан л даа, гэхдээ миний толгойд өөр нэгэн зүйл эргэлдэх болсон бөгөөд түүнийг л эцэж цуцахаа үл мэдэн хайсаар л явна. Нар шингэдэг тэр зүгт нэгэн бяцхан горхи урсдаг, би нүцгэн гараараа загас барих гэж тийшээ явдаг юм. Ойд чоно элбэг. Гэвч би чононоос айдаггүй, миний сүх намайг нэг ч удаа гонсойлгож байгаагүй юм чинь. Насаа би тоолдоггүй. Цөөнгүй болсныг нь л мэднэ. Нүд минь юмыг дөнгөж үзэхтэй үгүйтэй. Төөрөхөөс айгаад тосгон руу явахаа ч больсон. Намайг хорголоо тоолсон харамч нарийн, мөнгө хураахын донтой л гэцгээдэг юм. Түлээчин хүн арвитай юм

Wednesday, October 10, 2012

Шүүмж


Áèäíèé äóíä èéì íýãýí íàéðàã÷ áàéíàì. Ýíý íàéðàã÷èéã ÿéöýòãýã÷èéí Îðãèëáîëä ãýæýý. Îðãèë ìààíü ÌÇÝ-ýýñ çàðëàäàã Àíõíû íîìûí óðàëäààíä á¿òýýë íü øàëãàð÷, 2008 îíä àíõíû íîìîî ºëãèéäºæ áàéñàí öàã ñàÿõàí ìýò ñàíàãäàíà. ªìíº ìèíü äýëãýýñòýé áóé ýë íèìãýí íîìûí õóóäñóóäûã áè ñàéõàí ø¿ëã¿¿äèéã õàäãàëàõ õóâüòàé öààñ-ñ þì äàà ãýæ ýõëýí äóó àëäñàí. Îäîî òýãâýë ò¿¿íèé òºãºëäºð åðòºíöèéí ¿¿äýýð àõèí ñýì àëõàÿ. Òýð : -
Íàìðûã íàìàð ãýæ áîäîõëîîð óéò-õàð òºðºõ
Ãèøãýæ áºõèéëãºñºí ºâñíººñºº
Óé÷ëàëò õ¿ññýí ÷
Ñàðíû ãýðýëä îðü ãóíèãëóóí ñóóæ
Ñàðûã ¿ã¿éñãýõ øàëòàã õàéñàí ÷
Íàìðûã õàâàð ãýæ áîäñîí ÷
Íàäàä ãîìäîõ ºâ÷ ÷ ¿ã¿é
Ñàðûã ¿çýí ÿäñàí ÷
Ò¿¿íä óëàì á¿ð äàññààð
Ìèíèé àìüäðàë
ª÷èãäºð ãèøãýñýí ìºðºº ýðãýæ îëîõã¿é
ªíººäºð ìýò-̺íõèéí õóóðàì÷

Шүүмж

 
“ÍÈÌÁÝÃÝÍ ÑÀÐÍÛ Ø¯¯Ñ” –ýíý áîë ×.Óóãàíáàÿð. Ò¿¿íèé àíõíû íîì èéì íýðòýé. ßàãààä ÷ þì ò¿¿íèé áè÷ñýí ÑÅͨÐÈÒÀ ø¿ëãýýñ íü èø òàòàí ººðèéã íü ººðò íü ÷è ººðºº èéì ãýæ õýëìýýð ñàíàãäëàà.

×è …
ª÷èãäºðèéíõºº óíøñàí ¿ëãýðòýý èòãýæ
Õóâèíòàé óñàíä äýãýý õàÿæ
Çàãàñ îðîõûã õ¿ëýýõ
Òèéì æààõàí õ¿¿õýä øèã
×è…
Òàâüñàí äýãýýíäýý çàãàñ îðîõûã
õ¿ëýýæ òýñýëã¿é

Öààñàí øóâóó òýíãýðò õººðãºæ
ò¿¿íäýý áàÿñàõ
Òèéì ãýíýí ñýòãýë øèã…
×è áîðîî òàòàð÷ ¿¿ëýí öààíààñ
íàð èíýýìñýãëýõýä
¯ðãýëæ ø¿õðýí äîðîî óéëàõ
Òèéì õîîñîí åðòºíö øèã
×è…/ èéì ñàéõàí áàñ òèéì ãýãýýí - ãýíýí ÿðóó òóíãàëàã þì.- íàéç ìèíü / Òèéìýýñ ÷èíèé á¿òýýñýí ýë åðòºíöèéí ÷èíü ºí㺠ãýðëèéã, ¿çýìæ ÿðóóã, áàñõ¿¿ äóó ÷èìýý, äóðëàë õàéðûã ñàéòàð àæèí ñààòàõààð îþóí ñàíààíûõàà èñýð äýýð íýãýíò áè òóõàëæýý.

Шүүмж

Д.Урианхайн ертєнц ер бусын этгээд хачин vзэгдлээр дvvрэн

Гунихруу талын элгэнд ганц шувуу эргэх нь ч уйлах шиг
Гадаа жалгын эхэнд чєдєртэй морь vvрсэх нь уйлах шиг… Монголын яруу найрагт Дамдинсvрэнгийн Урианхай хэмээх нэгэн ертєнц бий. Хэлхгэр дээл ємсчихєєд, сахал vсээ цантуулан алхаж яваа нь Улаанбаатарын євлийг чимдэг. Хийц этгээд монгол цамцтай, халуунд vvртэсхийн, их vсэн дороосоо нарыг нvд буландан харсхийж нуруугаа vvрэн айсуй нь Улаанбаатарын зуныг ер бусын бодлогоширонгуй болгодог. Тийм л содон хvн. Юунд ч vл халирах хэнэггvй мэт, тэгсэн мєртлєє хачин нарийн хуниас

Шүүмж

Чимээгvйн хязгаар дахь модон гvvрэн дээр...

Ертєнцийн хязгаар дахь
Модон гvvрэн дээр
Ер бусын том
Саран тусдаг.
Энэ эхлэл, энэ мєрvvдийг анх сонсоод зvрх бараг зогсч байсан юм. Яруу найрагт шунан дурлах болсон цагаас эхэлж “Эмэгтэй хvн єєрийн дотоод сэтгэл, гоо vзэсгэлэн, ердєє л байгаа байдлаа ингэж дvрслэн гаргаж болдог юм байжээ” хэмээн гайхан биширч байлаа.
Яруу найргийн амин сvнс, дотоод хєг найрал, утга учрыг анх Цэндийн Нямаа багш минь надад тайлбарлан хэлж байлаа. Тэр vед хувьсгалын улаан тугнаас хэсэглэн авч хvзvvндээ зvvсэн пионер, Горькийн сургууль дєнгєж тєгсч ирсэн исгэлэн залуу “Оростоо сайн” цолтой багшийнхаа дугуйланд бvртгvvлж нэг тийм усгал зєєлєн хорхойд ч хоргvй нvдээр шvлэг уншдаг байсан нь одоо ч нvдэнд харагддаг юм. “Эмэгтэй хvн яруу найраг бичдэггvй юм. Тэд бол тэр чигээрээ яруу найраг учраас амнаас нь зvгээр урсан гардаг” хэмээн хэлдэг байсныг нь ч тод санадаг юм.
Миний хамгийн анх биширсэн яруу найрагч бол Ксения Некрасова. Нэг тийм ногоон навч бvхий хавтастай жижигхээн ном байдаг даа. Нээгээд уншингуут